اثر کشت مخلوط نخودفرنگی با کلزا بر کاهش خسارت تنش رطوبتی طی دوره زایشی

به منظور بررسی اثر کشت مخلوط نخود فرنگی با کلزا بر کاهش خسارت تنش رطوبتی آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد طی فصل زراعی1391-1390 اجرا گردید. پنج آرایش مختلف کاشت (100% کلزا؛ 66% کلزا +33% نخودفرنگی؛ 50% کلزا+ 50% نخودفرنگی؛ 33% کلزا+ 66% نخودفرنگی؛ 100% نخودفرنگی) به عنوان فاکتور اول و سه سطح رطوبت (50% ، 75% و 100% رطو) به عنوان فاکتور دوم مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد افزایش سطح رطوبت سبب افزایش ارتفاع نخودفرنگی در کشت مخلوط و تک کشتی شد، کشت مخلوط ارتفاع کلزا را نسبت به تک کشتی کاهش داد اما در برخی تیمارهای مخلوط به خصوص در رطوبت بالاتر باعث افزایش ارتفاع کلزا شد. کشت مخلوط سبب افزایش عملکرد بیولوژیک در کلزا و مجموع دو گیاه شد، ولی در نخود فرنگی اختلاف معنی داری با تک کشتی نداشت. همچنین کشت مخلوط سبب افزایش اجزای عملکرد (تعداد خورجین و دانه در خورجین و وزن هزار دانه) کلزا گردید. کشت مخلوط عملکرد معادل دانه در نخود فرنگی و عملکرد مجموع را افزایش و برای کلزا نیز کشت مخلوط و سطوح رطوبتی بالاتر عملکرد معادل آن را افزایش داد. بالاترین میزان شاخص برداشت نخود فرنگی در سطوح آبیاری 50% و 75%، در تیمار مخلوط نخود فرنگی 1: کلزا 2 و در سطح آبیاری 100% در تیمارهای نا برابر مخلوط بدست آمد. در مورد کلزا در سطوح تنش 50% و 75% نسبت مخلوط برابر و در سطح 100% نسبت مخلوط کلزا 2: نخود1 مقادیر بالاتری را از نظر میزان شاخص برداشت نشان دادند. عملکرد معادل پروتئین کلزا و نخود فرنگی در نسبت های مخلوط و سطوح آبیاری بالاتر بیشترین میزان را داشت. همچنین عملکرد معادل روغن کلزا با کشت مخلوط و افزایش رطوبت، بیشترین میزان را بدست آورد. نتایج نشان داد با توجه به علامت مثبت a برای نخودفرنگی و منفی بودن این شاخص برای کلزا تحت سطوح مختلف رطوبت، نخودفرنگی از نظر مقاومت به تنش بر کلزا غالب و کلزا گیاه مغلوب است. در مورد نسبت های مخلوط، غالبیت برای نخود فرنگی و کلزا متفاوت است، در تیمار مخلوط نخود فرنگی 2: کلزا 1 نخود فرنگی بر گیاه کلزا غالب است، اما در تیمارهای مخلوط نخود فرنگی 1: کلزا 1 و نخود فرنگی 1: کلزا 2 کلزا بر نخود فرنگی غالب است. از نظر مقاومت به تنش نخودفرنگی در شرایط 50% تنش نسبت به کلزا تنش را بهتر تحمل کرده و بهترین نسبت رقابتی را نسبت به کلزا در همین سطح تنش داشت. در تیمار رطوبتی 75% کلزا نسبت به نخود فرنگی رقیب بهتری و در تیمار رطوبتی 100% نخود فرنگی بهتر بوده است. بیشترین میزان ضریب تراکم نسبی و نسبت برابری زمین برای نسبت های مختلف مخلوط مجموع دو گیاه بیشتر از 1 بدست آمد که برتری کلیه تیمارهای مخلوط را از نظر این شاخص ها اثبات می کند لذا مخلوط این دو گیاه قابل توصیه و دارای برتری نسبی به تک کشتی است. با توجه به مثبت بودن مقادیر aylt در تمامی نسبت های مخلوط و سطوح رطوبتی، کشت مخلوط نسبت به تک کشتی هر یک از این دو گیاه سودمند بوده است. میانگین ia مجموع برای سطوح مختلف آبی و نسبت های مخلوط نابرابر کلزا و نخودفرنگی مثبت به‎دست آمد. شاخص مزیت پولی برای تمام نسبت های مخلوط مثبت به‎دست آمد که مثبت بودن شاخص مزیت پولی نشان دهنده برتری کشت مخلوط نسبت به تک کشتی هر یک از دو گیاه می باشد.